blog
Ile jest czasów w języku włoskim? PIĘTNAŚCIE. To całkiem sporo, ale przy odrobinie chęci można spokojnie je wszystkie ogarnąć. I wbrew obiegowej opinii – każdy z nich ma swoje miejsce w języku i jest potrzebny. W większym lub w mniejszym stopniu, ale jednak potrzebny. Aby zrozumieć czasy w języku włoskim, trzeba na nie spojrzeć analitycznym okiem.
* 15 czasów, o których mowa wchodzi w skład modi finiti, czyli trybów, które odmieniają się przez osoby. Oprócz modi finiti istnieją też modi indefiniti, takie jak gerundio (rzeczownik odczasownikowy), participio (imiesłów) i infinito (bezokolicznik).
Jestem wyznawcą mało popularnej metody – najlepiej znać wszystkie. Ale prawda jest taka, że jeśli język włoski jest Ci potrzebny tylko po to, by na wakacjach zamówić coś dobrego do jedzenia czy przeprowadzić luźną pogawędkę, to oczywiście w zupełności wystarczą dwa czasy – teraźniejszy i jeden przeszły, i nie będzie w tym nic złego.
Umiejętność posługiwania się większą ilością czasów sprawia, że mówimy ładnie, jesteśmy elokwentni, a nasze wypowiedzi są precyzyjne. Dopiero wtedy mamy pewność, że zostaniemy zrozumiani tak, jak chcemy.
U nas, w końcu, pomiędzy robiłem i zrobiłem też jest ogromna różnica, prawda? Dla Twoich rodziców nie jest ważne, że sprzątałeś, dla Twojej żony nie jest ważne, że kupowałeś kwiaty, dla Twojego szefa nie jest ważne, że coś robiłeś. Ważne jest, że posprzątałeś, kupiłeś i zrobiłeś 😉
Oczywiście, nie ma potrzeby od razu zaprzątać sobie głowy wszystkimi na raz. Dużo zależy od tego, na jakim obecnie znajdujesz się poziomie i jaki jest cel Twojej nauki.
Spójrz jak wygląda wymagana znajomość czasów na odpowiednich poziomach:
A1: indicativo presente, passato prossimo, imperativo diretto (2 os. l.poj)
A2: indicativo presente, passato prossimo, imperfetto, imperativo diretto (2 os. l.poj)
B1: indicativo presente, passato prossimo, imperfetto, imperativo, condizionale presente
B2: indicativo presente, passato prossimo, imperfetto, passato remoto, trapassato prossimo, futuro semplice, futuro anteriore, imperativo, condizionale presente, condizionale passato, congiuntivo presente, congiuntivo imperfetto
C1: indicativo presente, passato prossimo, imperfetto, passato remoto, trapassato prossimo, futuro semplice, futuro anteriore, imperativo, condizionale presente, condizionale passato, congiuntivo presente, congiuntivo imperfetto, congiuntivo passato, congiuntivo trapassato
C2: indicativo presente, passato prossimo, imperfetto, passato remoto, trapassato remoto, trapassato prossimo, futuro semplice, futuro anteriore, imperativo, condizionale presente, condizionale passato, congiuntivo presente, congiuntivo imperfetto, congiuntivo passato, congiuntivo trapassato
Jak się w nich wszystkich połapać? Należy zacząć od dwóch pojęć: tryb i czas.
Tryb oznacza nasz stosunek do tego, co mówimy. Przedstawiamy fakty, naszą opinię, przypuszczenie czy może rozkaz?
Czas to, jak sama nazwa wskazuje, umiejscowienie czynności w czasie (w każdym wypadku najlepiej rozrysować sobie oś czasu).
Tryb to bardziej ogólne pojęcie niż czas. Każdy tryb zawiera kilka czasów. A zatem, omawianie czasów należy rozpocząć od opisania trybów.
W języku włoskim mamy 4 tryby:
Indicativo (oznajmujący) – służy do mówienia o faktach, o tym co jest, o obiektywnej rzeczywistości. To neutralny sposób mówienia.
Vado a casa. / Idę do domu.
Congiuntivo (łączący) – służy do wyrażania tego, co subiektywne: życzeń, emocji, obaw, pragnień, potrzeb, naszych własnych opinii. Podstawowa trudność polega na tym, że w języku polskim takiego trybu nie ma, więc oprócz samych form czasownika, musimy nauczyć się również kiedy go stosować.
Voglio che tu vada a casa. / Chcę, żebyś poszedł do domu.
Condizionale (przypuszczający i warunkowy) – wyraża wszystko to co bym chciał i co bym zrobił. Oprócz tego, w języku włoskim służy do przytaczania niepotwierdzonych informacji.
Andrei a casa. / Poszedłbym do domu.
Imperativo (rozkazujący) – wyraża rozkaz, polecenie, życzenie.
Va’ a casa. / Idź do domu.
W ramach każdego trybu mamy kilka czasów, a najwięcej jest ich w indicativo, czyli trybie oznajmującym. Kiedy stosowane są poszczególne czasy?
Czas teraźniejszy, zupełnie taki sam jak u nas (1) . Może być zastosowany również do mówienia o przeszłości historycznej, na przykład w biografiach (2), a także do mówienia o bliskiej przyszłości (3). Czyli dokładnie tak samo, jak w języku polskim.
(1) Vado a casa. / Idę do domu.
(1) Mi piace questo posto. / Lubię to miejsce.
(1) Bevo un caffè. / Piję kawę.
(2) Leonardo da Vinci nasce nel 1452. / Leonardo da Vinci rodzi się w 1452 roku.
(3) Domani vado al cinema. / Jutro idę do kina.
Zajrzyj do wpisu z odmianą czasowników w presente indicativo i jego zastosowaniem.
Jeden z dwóch podstawowych czasów przeszłych. Służy do mówienia o czynnościach z przeszłości, które się zakończyły. W języku polskim jego odpowiednikiem jest aspekt dokonany.
Sono andato a casa. / Poszedłem do domu.
Mi è piaciuto questo posto. / Polubiłem to miejsce.
Ho bevuto un caffè. / Wypiłem kawę.
Sprawdź: Passato prossimo – czas przeszły dokonany
Drugi podstawowy czas przeszły. Używamy go do mówienia o czynnościach z przeszłości przedstawianych w trakcie ich trwania (1), a także wtedy, gdy mówimy o czynnościach, które powtarzały się regularnie w przeszłości (2). Jego polskim odpowiednikiem jest aspekt niedokonany.
(1) Mentre andavo a casa, ho incontrato Maria. / Podczas gdy szedłem do domu, spotkałem Marię.
(2) Da giovane mi piaceva questo posto. / Jak byłem młody lubiłem to miejsce.
(2) In quel periodo bevevo tre caffè al giorno. / W tym okresie piłem trzy kawy dziennie.
Sprawdź: Imperfetto – czas przeszły niedokonany
Czas zaprzeszły. Występuje przede wszystkim w połączeniu z innymi czasami przeszłymi, oznaczając czynność starszą. Na osi czasu najpierw znajdowałaby się czynność wyrażona w trapassato prossimo, a następnie ta wyrażona w czasie passato prossimo/imperfetto.
Ieri ho letto il libro che mia nonna mi aveva regalato due anni fa. / Wczoraj przeczytałem książkę, którą podarowała mi moja babcia dwa lata temu.
Non ho superato l’esame perché non avevo studiato abbastanza. / Nie zdałem egzaminu, bo nie wystarczająco dużo się uczyłem.
Sprawdź: Trapassato prossimo – czas zaprzeszły
Czas przeszły, można go określić mianem historyczny. Cieszy się niechlubną opinią najtrudniejszego czasu, z powodu mnogości nieregularnych form. To czas służący do opisu historii, biografii, jest także na szeroką skalę stosowany w literaturze (często również w baśniach i bajkach dla dzieci, dlatego teksty te nie są odpowiednie do nauki dla początkujących). Chcąc doszukać się różnicy pomiędzy passato remoto i passato prossimo, można powiedzieć, że ten pierwszy stosowany jest do opisu czynności, które wydają nam się dalekie i z którymi nie czujemy się w żaden sposób emocjonalnie związani. Stosowany jest na południu Włoch jako podstawowy czas przeszły dokonany, czyli w miejscu passato prossimo.
La seconda guerra mondiale durò quasi sei anni. / Druga wojna światowa trwała prawie sześć lat.
Leonardo da Vinci nacque nel 1452. / Leonardo da Vinci urodził się w 1452 roku.
Sprawdź: Passato remoto – czas przeszły historyczny
Zaprzeszły czas historyczny. Z powodu wielu warunków, które muszą zajść, żeby można było go zastosować – jest dość rzadki. Wyraża czynność uprzednią względem passato remoto (w zdaniu muszą zwykle znaleźć się dwie czynności – jedna w passato remoto, druga w trapassato remoto), wprowadzany jest za pomocą quando (kiedy), appena (jak tylko), dopo che (po tym jak).
Dopo che fummo arrivati, entrammo. / Po tym jak przyjechaliśmy, weszliśmy.
Appena gli invitati furono andati via, andai a dormire. / Jak tylko goście wyszli, poszedłem spać.
Sprawdź: Trapassato remoto – czas zaprzeszły historyczny
Podstawowy czas przyszły. Zupełnie taki sam jak u nas (1). Stosujemy go również do tworzenia przypuszczeń (2).
(1) Domani andrò a Roma. / Jutro pojadę do Rzymu.
(1) Fra due mesi partirò per l’Italia. / Za dwa miesiące wyjadę do Włoch.
(2) Quanti anni ha Maria? Avrà 30 anni. / Ile lat ma Maria? Będzie miała 30 lat. (Wydaje mi się, że ma około 30 lat.)
Drugi czas przyszły. Jest stosowany, jeśli w zdaniu są dwie czynności przyszłe, ale jedna z nich odbywa się wcześniej (1). Dla tej wcześniejszej użyjemy czasu futuro anteriore i wprowadzimy ją za pomocą quando, appena, dopo che. Stosowany jest również do tworzenia przypuszczeń dotyczących przeszłości (2).
(1) Appena sarò arrivato, ti chiamerò. / Jak tylko przyjadę, zadzwonię do ciebie.
(1) Quando avrò pulito tutta la casa, andrò a fare una passeggiata. / Kiedy posprzątam dom, pójdę na spacer.
(2) Marco non è venuto. Avrà avuto qualcosa da fare. / Marco nie przyszedł. Musiał mieć coś do zrobienia.
Tryb congiuntivo stosowany jest zwykle w zdaniach podrzędnych, rozpoczynających się od che. W pierwszej części zdania znajduje się czasownik wyrażający chęć, pragnienie, obawę, opinię + che, a następnie wstawiamy czasownik w congiuntivo.
Zdania mają więc, zwykle, następującą strukturę:
Myślę/Obawiam się/Cieszę się/Chcę/Pragnę/ecc… + CHE + CONGIUNTIVO
Wybór odpowiedniego czasu congiuntivo zależy od czasu pierwszej części zdania oraz momentu, do którego odnosi się czasownik w congiuntivo.
Najlepiej jest podzielić wszystkie cztery czasy na dwie podgrupy: presente + passato i imperfetto + trapassato.
Presente i passato występują w zdaniach, w których pierwsza część zdania jest w czasie teraźniejszym (myślę, że/boję się, że/chcę żebyś…).
Imperfetto i trapassato występują w zdaniach, w których pierwsza część zdania jest w czasie przeszłym (myślałem, że/bałem się, że/chciałem żebyś…).
Czas congiuntivo presente stosowany jest wtedy, gdy pierwsza część zdania jest w czasie teraźniejszym, a druga również odnosi się do teraźniejszości (lub przyszłości).
Voglio che tu vada a casa. – (Teraz) chcę, żebyś poszedł (teraz) do domu.
Temo che sia già troppo tardi. – (Teraz) obawiam się, że jest już (teraz) za późno.
Czas passato jest stosowany wtedy, gdy pierwsza część zdania jest w czasie teraźniejszym, a druga odnosi się do przeszłości.
Penso che lui sia già arrivato. / Myślę, że już przyjechał.
Temo che lei non l’abbia fatto. / Obawiam się, że ona tego nie zrobiła.
Czas imperfetto stosowany jest wtedy, gdy pierwsza część zdania jest w czasie przeszłym (zwykle imperfetto), a druga część zdania odnosi się do czynności odbywającej się w tym samym momencie (czynność równoległa do pierwszej części zdania).
Volevo che tu andassi a casa. / Chciałem (wtedy), żebyś poszedł (w tamtym momencie) do domu.
Temevo che fosse già troppo tardi. / Obawiałem się (wtedy), że jest już za późno (w tamtym momencie było za późno).
Czas trapassato stosowany jest wtedy, gdy pierwsza część zdania jest w czasie przeszłym (zwykle imperfetto), a druga część zdania dotyczy przeszłości – czynność jest uprzednia względem pierwszej części zdania.
Pensavo che lui fosse già arrivato. / Myślałem (wtedy), że on już przyszedł (jeszcze wcześniej).
Temevo che lei non l’avesse fatto. / Obawiałem się (wtedy), że ona tego nie zrobiła (jeszcze wcześniej).
Gdybanie, przypuszczenia i życzenia dotyczące teraźniejszości (1). Wyraża także niepotwierdzone informacje, oczywiście z teraźniejszości (2), dlatego też często stosowany jest przez dziennikarzy, którzy nie mają pewności co do wiarygodności tego, co mówią. Używamy go również, aby wypowiedzieć się w nieco bardziej uprzejmym tonie (3).
(1) Andrei al mare. / Pojechałbym nad morze.
(2) Secondo le nostre fonti, il presidente sarebbe a Roma. / Według naszych źródeł, prezydent jest w Rzymie.
(3) Vorrei comprare questo orologio. / Chciałbym kupić ten zegarek.
Gdybanie, przypuszczenia i życzenia dotyczące przeszłości (1), a także niepotwierdzone informacje z przeszłości (2). Jego dodatkowa funkcja to tak zwana przyszłość w przeszłości (3), czyli zdania typu „ktoś powiedział (w przeszłości), że coś zrobi (w przyszłości).
(1) Sarei andato volentieri al mare la domenica scorsa. / W zeszłą niedzielę chętnie pojechałbym nad morze (chciałbym móc pojechać nad morze).
(2) Seconde le nostre fonti, il presidente sarebbe arrivato a Roma due ora fa. / Według naszych źródeł, prezydent przyjechał do Rzymu dwie godziny temu.
(3) Piero ha detto che sarebbe venuto da noi a Natale. / Piero powiedział, że przyjedzie do nas na Święta.
To jedyny czas w ramach trybu rozkazującego. Dlaczego jest tylko jeden czas? Odpowiedź jest bardzo prosta – nie da się przecież rozkazać zrobienia czegoś w przeszłości. Możemy w ten sposób wpłynąć jedynie na aktualną sytuację.
Pulisci la casa! / Posprzątaj dom!
Compra questo libro! / Kup tę książkę!
Fallo! / Zrób to!
Zastanów się co chcesz wyrazić.
Czy to, co mówisz to obiektywny fakt, opis rzeczywistości? Jeśli tak, to użyjemy trybu indicativo. Następnie należy ten fakt umiejscowić w czasie. Czy czynność dotyczy teraźniejszości (presente)? A może przeszłości? Czy w czynność jest dokonana (passato prossimo), niedokonana (imperfetto), a może chodzi o jakiś fakt z dalekiej przeszłości (passato remoto)? A może czynności przeszłych w zdaniu jest więcej i chcemy podkreślić, że jedna była wcześniej i jak gdyby uwarunkowała tę drugą (trapassato prossimo, trapassato remoto)? Lub zupełnie odwrotnie, czynność odbędzie się w przyszłości (futuro semplice, futuro anteriore)?
A może mówisz o swoich pragnieniach, obawach, wyrażasz swoje zdanie? W takiej sytuacji przyda się congiuntivo. Wyrażasz je teraz i dotyczą one teraźniejszości (congiuntivo presente) lub przeszłości (congiuntivo passato)? A może mówisz o tym co czułeś, czego się bałeś i czego chciałeś w przeszłości (congiuntivo imperfetto, congiuntivo trapassato)?
Być może chciałbyś czasami pogdybać odnośnie tego co jest (condizionale presente) lub było (condizionale passato)? Albo przytoczyć jakieś niepewne informacje i nie brać odpowiedzialności za ich prawdziwość?
Albo zwyczajnie wydać komuś polecenie lub poprosić o zrobienie czegoś (imperativo)?
Jak widać, każdy czas ma swoją „działkę” w języku włoskim. Niektóre przydają się nam na co dzień, inne stosujemy rzadko, bo zwyczajnie niewiele sytuacji wymaga ich użycia.
W przyszłości znajdziecie tutaj dokładniejsze opisy poszczególnych czasów oraz ich form. A póki co, dobrego dnia!
Joanna Kołodziej
kontakt@szkolawloskiego.pl
Szkoła włoskiego – strona poswięcona nauce języka włoskiego. Indywidualne i grupowe kursy języka włoskiego online. Blog dla osób uczących się języka włoskiego.
