Czasowniki zwrotne (verbi riflessivi)

Vestirsi – ubierać się, chiamarsi – nazywać się, incontrarsi – spotykać się… Włosi, podobnie jak my, mają w swoim słowniku czasowniki zwrotne. ALE UWAGA – pomiędzy językiem polskim i włoskim jest jedna, dość ważna, różnica. Jaka? Przekonajcie się sami.

Czym jest forma zwrotna?

W przypadku czasownika zwrotnego wykonawca czynności jest równocześnie jej odbiorcą. Innymi słowy, to nic innego niż wszystkie czynności kończące się na „się”.

Po włosku to „się” wyrażamy za pomocą „si” doklejonego do czasownika.

Na przykład: jeśli vestire to ubierać, to vestirsi będzie znaczyło ubierać się.

Czyli z czasownika odcinamy ostatnie „e” i w jego miejsce wstawiamy „si”:

vestire + si = vestirsi

Często czasowniki mają dwa warianty – zwykły i zwrotny. Możemy powiedzieć:

vestire qualcuno – ubierać kogoś albo vestirsi – ubierać się

pettinare qualcuno – czesać kogoś albo pettinarsi – czesać się

chiamare qualcuno – nazywać kogoś albo chiamarsi – nazywać się

Różnica pomiędzy językiem polskim i włoskim polega na tym, że w przypadku włoskich czasowników zwrotnych „się” się odmienia!

My mówimy: ja ubieram się, ty ubierasz się, on ubiera się.

Włosi mówią: io mi vesto, tu ti vesti, lui si veste.

Trzy rodzaje zwrotności

W języku włoskim istnieją aż trzy rodzaje zwrotności, a czasem wspomina się także o czwartej.

Czasowniki zwrotne właściwe (la forma riflessiva propria) – wykonawca czynności jest równocześnie jej odbiorcą. Używając włoskich terminów gramatycznych powiedzielibyśmy, że „soggetto”, czyli podmiot, i „complemento oggetto”, czyli dopełnienie bliższe, są takie same. Są to typowe czasowniki zwrotne, które znajdziemy w takiej formie w słowniku.

Io mi vesto. = Io vesto (chi?) → me.

Ja się ubieram. = Ja ubieram (kogo?) → mnie.

Czasowniki zwrotne niewłaściwe (la  forma riflessiva reciproca) – najprościej mówiąc, są to czasowniki oznaczające wzajemność. Mamy z nimi do czynienia jeśli dwie osoby robią równocześnie tę samą rzecz i względem siebie. Ten typ zwrotności występuję wyłącznie w liczbie mnogiej.

Cinzia e Claudio si salutano. = Cinzia saluta (chi?) → Claudio + Claudio saluta (chi?) → Cinzia.

Cinzia i Claudio się witają. = Cinzia wita (kogo?) → Claudio + Cladio wita (kogo?) → Cinzia.

Czasowniki pozornie zwrotne (la forma riflessiva apparente) – ten przypadek realizują wszystkie czasowniki łączące się dopełnieniem dalszym, czyli te, po których postawimy przyimek „a” (np. scrivere a qualcuno – pisać do kogoś; regalare a qualcuno – podarować komuś). Prościej mówiąc, to sytuacje, w których na pytanie „komu to robię?” odpowiemy „sobie samemu”.

Io mi lavo le mani. = Io lavo le mani (a chi?) → a me stesso.

Ja myję (sobie) ręce. = Ja myję ręce (komu?) →  sobie samemu.

Czasami mówi się także o formie zwrotnej d’affetto, czyli afektywnej, emocjonalnej. Jest stosowana z czasownikami, które tak naprawdę nie są zwrotne i nie muszą nimi być, w celu podkreślenia emocjonalnego, czy też zwyczajnie pozytywnego stosunku do danej czynności. Będą to wszystkie zdania typu „Obejrzę sobie film”, „Pójdziemy sobie na spacer”, „Zjemy sobie coś dobrego”.

Mi bevo un caffè. →  Bevo un caffè.

Wypiję sobie kawę. → Wypiję kawę.

Czasowniki zwrotne – odmiana

Czasowniki zwrotne w czasach prostych

Jeśli potraficie odmieniać czasowniki w języku włoskim, to forma zwrotna nie będzie stanowiła dla Was problemu. Przed odmieniony czasownik wystarczy wstawić zaimek zwrotny. Ale uwaga! Zaimek zwrotny w języku włoskim się odmienia (zapamiętaj: mi, ti, si, ci, vi, si).

Jeśli nie wiesz jak odmieniają się czasowniki zajrzyj tutaj:

Odmiana czasowników regularnych w czasie teraźniejszym

Odmiana czasowników nieregularnych w czasie teraźniejszym

Odmiana czasowników zwrotnych prezentuje się następująco:

Czasowniki zwrotne w czasach złożonych

W czasach złożonych, to znaczy takich, które składają się z dwóch elementów: czasownika posiłkowego essere/avere i participio passato (np. czas passato prossimo, trapassato prossimo, futuro anteriore, congiuntivo passato…) czasowniki zwrotne odmieniają się ZAWSZE z czasownikiem posiłkowym essere.

Mi sveglio alle 7. – Budzę się o 7.

Mi sono svegliata alle 7. – Obudziłam się o 7.

Zaimek zwrotny znajduje się przed całym czasownikiem, czyli w tym przypadku przed czasownikiem posiłkowym.

Ti pettini? – Czeszesz się?

Ti sei pettinato? – Uczesałeś się?

Czasowniki zwrotne z czasownikami modalnymi

Jeśli czasownik zwrotny występuje wraz czasownikiem modalnym – volere (chcieć), potere (móc) lub dovere (musieć) – zaimek może znaleźć się w dwóch miejscach: przed czasownikiem modalnym lub może być doklejony do bezokolicznika.

Mi devo pettinare. = Devo pettinarmi.

Mi sono dovuta pettinare. = Sono dovuta pettinarmi.

Loro si vogliono sposare. = Loro vogliono sposarsi.

Ti devi svegliare alle 6. = Devi svegliarti alle 6.

Czasowniki zwrotne – lista

abbronzarsi – opalić się

abituarsi a – przyzwyczaić się do (czegoś)

accontentarsi di – zadowolić się (czymś)

accorgersi di – spostrzec się

addormentarsi – zasnąć

allontanarsi – oddalić się

alzarsi – wstać

annoiarsi – nudzić się

arrabbiarsi – denerwować się

chiamarsi – nazywać się

comportarsi – zachowywać się

decidersi a – zdecydować się (na coś)

divertirsi – dobrze się bawić

esprimersi  – wyrazić się

farsi male – zrobić sobie krzywdę

fidanzarsi – zaręczyć się

incontrarsi – spotykać się

innamorarsi di – zakochać się w (kimś)

lamentarsi – narzekać

lavarsi  – myć się

mettersi a – wziąć się za (coś); zacząć (coś robić)

nascondersi – ukrywać się

occuparsi di – zajmować się (czymś)

pentirsi – żałować

pettinarsi – czesać się

preoccuparsi di – martwić się (czymś)

prepararsi a – przygotowywać się do (czegoś)

presentarsi a – przedstawić się (komuś)

radersi – golić się

rendersi conto di – zdać sobie sprawę z (czegoś)

ribellarsi – buntować się

ricordarsi di – przypomnieć sobie o (czymś)

rilassarsi – relaksować się

sbrigarsi – spieszyć się

sedersi – usiąść

spogliarsi – rozbierać się

sposarsi con – pobrać się z (kimś)

svegliarsi – budzić się

trovarsi – znajdować się

truccarsi – malować się

vedersi – widzieć się, spotykać się

vergognarsi – wstydzić się

vestirsi – ubierać się

Czy czasownik zwrotny po polsku jest też zwrotny po włosku?

Niekoniecznie. Choć w większości przypadków można zauważyć analogię pomiędzy czasownikami polskimi i włoskimi, nie jest to reguła.

Dla przykładu, włoskie czasowniki zwrotne alzarsi i addormentarsi tłumaczymy jako wstać i zasypiać.

Mi sono alzato. – Wstałem.

Ci addormentiamo verso le 22. – Zasypiamy około 22.

I odwrotnie, nasze kończyć się czy zaczynać się będziemy tłumaczyć zwyczajnie jako finire i cominciare.

La lezione comincia alle 8 e finisce alle 10. – Lekcja zaczyna się o 8 i kończy o 10.

I to już właściwie wszystko, co można powiedzieć o czasownikach zwrotnych. Jeśli macie jakieś pytania czy wątpliwości, piszcie 🙂

Buona giornata!